Nhắc đến Tết, không thể nào không nhắc đến cây hoa mai. Hầu như, mỗi gia đình đều chăm sóc mai vàng và trang bị cho mình ít nhất một chậu trong ngày Tết. Nhưng không phải chậu mai nào cũng nở đều, nở đẹp. Để mai nở đúng dịp Tết còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nhiệt độ, ánh sáng, dinh dưỡng, nước tưới,… Vậy cách trồng và chăm sóc hoa mai thế nào để hoa nở đúng dịp Tết? Cùng tham khảo trong bài viết này nhé!
Nguồn gốc cây hoa mai và đặc điểm cây mai vàng
Nguồn gốc cây hoa mai
Mai vàng thuộc họ Ochnaceae, có tên khoa học là Ochna integerrima, thuộc loại cây đa niên, có thể sống trên 100 năm. Về đặc tính cây mai trong tự nhiên sẽ tự rụng lá vào mùa Đông và ra hoa vào mùa Xuân, tuy nhiên để điều chỉnh cho mai ra hoa đúng vào dịp tết thì chăm sóc mai vàng, người chơi mai đã lảy hết lá vào khoảng rằm tháng chạp âm lịch để kích thích mai ra hoa theo mong muốn.
Hoa mai vàng có thể nhân giống bằng cả phương pháp hữu tính bằng hạt (thường mất 5 – 6 năm mới có thể sử dụng được) và vô tính bằng cách chiết cành, ghép cành, giâm cành (thường có thể sử dụng được sau 2 – 3 năm trồng). Theo đánh giá của các chuyên gia, cây mai có khả năng phát triển và tồn tại đến cả trăm năm, vì thế chăm sóc mai vàng vàng tương đối nhẹ nhàng. Chỉ cần mua một chậu mai là bạn có thể dùng đi dùng lại rất nhiều năm vào mỗi dịp đón Tết.
Hình ảnh cây hoa mai vàng ngày Tết
Đặc điểm của cây hoa mai
Nhận diện đặc điểm rất quan trọng trong quá trình chăm sóc mai vàng. Nó giúp bạn nhận diện những “biểu hiện lạ” để có phương án phòng trị bệnh hiệu quả.
Về phần gốc, cây mai có bộ rễ khá to, mọc lồi lõm. Thông thường rễ có thể đâm sâu xuống đất từ 2–3 mét. Thân cây mai khá xù xì và cao lớn. Trên thân mọc ra nhiều cành nhánh đan xen nhau. Chiều cao tối đa có thể vươn tới của cây mai là 20–30 mét.
Xét về lá, cây mai nổi bật với những chiếc lá đơn, nhỏ, mọc so le nhau. Trên phiến lá sẽ có dạng hình trứng thuôn dài, màu hơi vàng. Bộ phận tươi tắn nhất ở cây mai chính là hoa, những bông hoa này có xu hướng mọc thành chùm. Một khi cây hoa mai bắt đầu bung vỏ lụa thì tốc độ tăng trưởng rất nhanh, chỉ cần 7 ngày là hoa và cánh sẽ bắt đầu tàn và rụng.
Đọc thêm ý nghĩa hoa mai 5 cánh ngày Tết
Có những loại hoa mai nào hiện nay?
Việc nhận diện đúng giống mai đang trồng, việc chăm sóc mai vàng, bón phân cho mai cũng hiệu quả hơn. Cụ thể, các giống hoa mai phổ biến hiện nay bao gồm:
– Mai vàng (hoàng mai): hoa mọc thành chùm, có cuống dài treo lơ lửng dọc theo cành. Cánh hoa mỏng, màu vàng, có mùi thơm kín đáo.
– Mai tứ quý (nhị độ mai): là loại mai vàng nở quanh năm. Sau khi cánh hoa rụng hết ở giữa bông hoa còn lại 2,3 hạt nhỏ và dẹt màu đen bóng.
– Mai trắng (bạch mai): Hoa mới nở có màu hồng nhạt, sau chuyển sang trang, có mùi thơm nhẹ.
Bạch mai – loài hoa mai màu trắng tuyệt đẹp
– Mai chiếu thủy: hoa nhỏ, lá nhỏ mọc thành chùm màu trắng và thơm ngát về đêm. Thường được trồng trang trí ở hòn non bộ hoặc trong chậu sứ.
– Mai ghép: là loại mai được các nghệ nhân hoa cảnh ghép từ nhiều loại mai: hoa to, nhiều lớp, nhiều cánh, nhiều mùi. Được trồng trong các chậu sứ lớn, rất khó chăm sóc mai vàng.
– Hồng mai: Tên khoa học của cây Hồng mai là Jatropha pandurifolia thuộc cây thân gỗ, chiều cao chỉ khoảng 1 – 4cm. Lá cây màu xanh thẫm, mọc đơn lẻ và xẻ thùy. Hoa hồng mai 5 cánh, màu hồng xinh và nhị hoa vàng tươi. Hoa mọc thành cụm ở các đầu nhánh và nở rải rác quanh năm chứ không chỉ vào mùa xuân. Quả của hồng mai khi chín thì có màu nâu đen.
Hình ảnh cây hoa mai đỏ ngày Tết
Ngoài những loại mai phổ biến nhất ở trên, Việt Nam còn có nhiều loại mai khác. Chẳng hạn như cây mai hoa đăng, cây mai dương, cây mai chỉ thiên (cây mai vạn phúc, cây mai tiểu thư), cây thanh mai, cây mai hoàng yến, cây hoa mai đá, cây tùng tuyết mai, cây mai nhật, cây mai thái, cây cẩm tú mai, cây mai rừng (mai núi), cây bạch tuyết mai,…
Kỹ thuật trồng – nhân giống và chăm sóc mai vàng
Điều kiện trước khi trồng – nhân giống
Mai vàng có thể trồng được quanh năm nhưng để chăm sóc mai vàng tốt nhất, hãy gieo hạt vào tháng 2 âm lịch, sau khi hạt vừa chín và mang đi gieo tươi không qua quá trình xử lý, thời gian bảo quản. Thời gian thích hợp để sang cây vô chậu là từ tháng 10 âm lịch của năm trước đến tháng 2 âm lịch của năm sau đây là thời gian thích hợp cho cây hình thành mô sẹo và nảy chồi mới.
Ánh sáng là yếu tố rất quan trọng trong quá trình sinh trưởng và phát triển và chăm sóc mai vàng. Cần đảm bảo thời gian cây nhận được ánh sáng ít nhất là 6 tiếng/ ngày. Nếu cây không nhận đủ ánh sáng sẽ sinh trưởng và phát triển kém, ít ra hoa hặc có thể không ra hoa.
Mai vàng ưa khí hậu nóng ẩm, cây có khả năng chịu đựng và phát triển ở nhiệt độ cao hơn mức giới hạn trong thời gian dài và cây sẽ phát triển kém trong điều kiện thời tiết lạnh dưới 10oC. Nhiệt độ thích hợp cho chăm sóc mai vàng, để cây phát triển tốt nhất là khoảng từ 25 – 30oC.
Đất trồng mai
Cây mai khá dễ tính về mặt đất trồng. Do đó, chăm sóc mai vàng, bạn có thể trồng bằng đất thịt, đất cát pha, sét pha, đất phù sa, đất đỏ bazan,… khi trồng chậu có thể sử dụng các loại giá thể tơi xốp giúp thoáng khí, giữ ẩm và thoát nước tốt như: mụn dừa, trấu hun, vỏ đậu phộng, đất sạch chuyên dụng (Tribat chuyên cho cây mai, Đất sạch hữu cơ chuyên hoa – kiểng Sfarm,… khá tiện lợi đồng thời bổ sung dinh dưỡng cơ bản cho cây).
Loại phân bón chăm sóc mai vàng
Phân hữu cơ được xem là nguồn dinh dưỡng chính để bổ sung, chăm sóc mai vàng. Phân hữu cơ giúp cho cây phát triển bền vững, khỏe mạnh, hoa sai và bền hơn.
Các loại phân hữu cơ được sử dụng chủ yếu chăm sóc mai vàng như: phân bò, phân trùn quế, đạm cá, bánh dầu, dynamic, bounce back… bên cạnh đó có thể kết hợp bón phân tổng hợp NPK vào các thời điểm then chốt như đầu năm tạo cành nhánh mới (NPK 30-10-10) và giai đoạn phân hóa mầm hoa, kích thích ra hoa để cây phát triển một cách tốt nhất.
>> Xem thêm: Tại sao nên bón phân dơi cho mai vàng
Tiến hành trồng hoặc nhân giống
Nhân giống cây hoa mai vàng bằng các phương pháp gieo hạt, ghép cây, giâm cành và chiết cành.
Gieo hạt: nhân giống bằng gieo hạt thường được tiến hành vào cuối tháng 9, trước hết vào tháng 5-6 thu hái hạt tốt, trước khi gieo làm đất thành luốn, mở rãnh sâu, cách 6-7cm gieo 1 hạt, tưới nước, phủ đất dày 4-5cm, mùa xuân năm sau, khi mọc cây con đem trồng và chăm sóc mai vàng.
Ghép cành: ghép là phương pháp thường dùng nhất. Chồi ghép là chồi giống tốt, có thể ghép lên cây đào, mận. Thời gian ghép vào tháng 8-9. Cành ghép phải là cành chồi mập 1 năm, bóc vẩy chồi, chọn cây mận hoặc đào cao trên 10cm, bổ vỏ cây làm gốc ghép thành hình chữ T, cắt mảnh ghép cắm vào, buộc chặt, sau 30 ngày bóc dây buộc.
Nếu chồi ghép còn màu xanh là ghép thành công. Đến mùa đông, việc cần làm để chăm sóc mai vàng là lấp đất cho gốc và chồi ghép để tránh gió khô của mùa đông, mùa xuân năm sau tiến hành cắt ngọn chồi ghép, cách chỗ ghép 1cm, để thúc nhanh tốc độ sinh trưởng.
Nếu chồi ghép khô là ghép không thành công và phải ghép lại. Có thể dùng phương pháp ghép nêm như ghép các cây khác. Điều đáng chú ý là cây ghép sống không để ánh nắng chiếu vào.
Hình ảnh cây mai vàng trong ngày Tết người Việt
Giâm cành: nhân giống cây hoa mai vàng bằng giâm cành nói chung không phức tạp, dễ làm nên được nhiều người áp dụng. Thời gian giâm cành thường vào đầu xuân và cuối thu, trước hết chọn cành khỏe mọc 1 năm, cắt cành dài 12-15cm làm cành giâm (nếu có điều kiện nhúng vào thuốc kích thích ra rễ) cắm thẳng vào luống, lấp đất lại, phía trên chỉ để 1 chồi (cao khoảng 2-3cm) lộ ra khỏi mặt đất. Sau khi cắm cành tưới nước đẫm, chăm sóc mai vàng cần chú ý che bóng không để mặt trời chiếu, tốt nhất là thường xuyên tưới nước, nếu đậy thêm tấm nilon có thể tăng tỷ lệ sống.
Nếu chưa làm lều nilong, trước mùa đông có thể phủ lên một lớp cỏ khô rồi đậy tấm nilong để giữ ẩm, giữ ấm. Mùa xuân cất tấm che. Đến mùa xuân năm thứ 3 mới có thể đem trồng. Tỷ lệ sống cành giâm phụ thuộc vào loài, tỷ lệ sống của mai hoa trắng cao hơn các loài khác. Các loài khác có tỷ lệ sống cao nhất là 30%.
Chiết cành: phương pháp chiết cành đơn giản hơn, tỷ lệ sống cao hơn. Thường tiến hành chiết vào mùa xuân. Trước hết chọn cành cây mọc 1-2 năm, nén đất vào vết cắt cành. Khi chiết cần chú ý bảo đảm ẩm đất chỗ cắt vòng, không được quá ướt, mùa xuân chiết, mùa hè ra rễ.
Bầu đất chiết cành mai
Kỹ thuật chăm sóc mai vàng trong 1 năm
Giai đoạn phục hồi và tăng trưởng từ tháng 1 đến tháng 6 âm lịch
Sau khi chưng tết, chậu mai cần được đưa ra ngoài sân nơi có bóng mát và thoáng để việc chăm sóc mai vàng được tối ưu nhất (cây dưới nắng sẽ bị cháy lá). Sau đó, cắt tỉa hết hoa, trái càng sớm càng tốt chỉ để lại một ít lá non cho cây thở.
Từ rằm tháng giêng trở đi nếu cây sung lại thì tiến hành chăm sóc mai vàng bằng cách thu tàn. Hãy cắt ngắn 30% các cành chỉa ra ngoài, một năm sau các cành này mọc dài ra là vừa đủ đẹp. Tiếp đến thì tiến hành thay đất cho cây mai.
Để chuẩn bị đủ dinh dưỡng cho chăm sóc mai vàng phát triển thì bạn có thể dùng các loại phân hữu cơ hoai mục như đạm cá, bánh dầu, trùn quế… phối hợp các loại phân hóa học có hàm lượng đạm cao để bón cho cây. (30-15-10, 30-10-10…)
Đến tháng 6, tháng 7 để chồi nách thành nụ hoa cần giảm hẳn phân đạm (chỉ dùng một lượng nhỏ để giữ cân đối dinh dưỡng cho cây), tốt nhất là không sử dụng phân vô cơ nữa. Để hình thành nụ tốt cần tăng lượng lân lên bằng cách xới nhẹ lớp đất mặt rồi bón phân hữu cơ (Dynamic lifter là tốt nhất) trộn chung với phân lân vi sinh rồi lấp đất lại để việc chăm sóc mai vàng phát huy hiệu quả cao nhất.
Chăm sóc mai vàng tháng 7 – 10 âm lịch
Bón phân mai vàng tháng 7 để phát triển nụ hoa của mai nhưng lại rơi vào thời điểm trời mưa dầm. Do đó, việc chăm sóc mai vàng tháng 7 âm lịch cũng gặp nhiều khó khăn vì độ ẩm cao nên nấm mốc, rêu dễ phát triển, chậu trồng dễ bị úng nước, vì thế cần phải thường xuyên kiểm tra để có hướng xử trí kịp thời.
Trong giai đoạn này chăm sóc mai vàng cần cố gắng duy trì, giữ cho bộ lá thật sự xanh tốt. Đảm bảo chế độ này khi bón phân cho mai vàng tháng 8 giúp cho quá trình quang hợp của cây được thuận lợi, nụ hoa phát triển hoàn chỉnh hơn.
Ở giai đoạn tháng 9 chỉ bón phân NPK với phân hữu cơ (Dynamic lifter) thật loãng bằng ¼ liều dùng đầu năm và 2 tuần 1 lần là được, nhưng thành phần NPK lúc này sử dụng loại đều nhau hoặc K cao hơn.
>> Xem thêm: Cách chăm sóc làm nụ mai nhanh nở đúng Tết
Bón phân và cách chăm sóc mai vàng tháng 10 đến cuối tháng 11 âm lịch
Bón phân mai vàng tháng 10, bạn cần giảm lượng phân bón cho mai vàng. Hạn chế bón phân có lượng đạm cao. Chỉ nên bón lót phân trùn quế để điều hòa đất. Lượng nước tưới cũng giảm để chuẩn bị cho giai đoạn phân hóa mầm hoa, hạn chế sự tăng trưởng của cây và bắt đầu cho giai đoạn lặt lá để chăm sóc mai vàng
Thời điểm đầu tháng Chạp
Bón phân cho mai
Thực hiện chăm sóc mai vàng đồng loạt các công đoạn: Bón phân – Tưới nước – Lặt lá mai. Ta có thể quan sát kích thước của nụ hoa mai (hoa cái trong chum hoa) để dự tính thời gian nên lặt lá. Cách chăm sóc mai vàng ra hoa đúng tết tại giai đoạn này rất quan trọng, quyết định đến việc hoa mai có nở đúng ngày hay không.
Nếu khoảng mồng 7 – 12 Âm lịch, ta thấy lá mai có vẻ úa, nụ hoa cái lớn có khả năng sẽ bung vỏ lụa và nở trong 3 – 4 ngày tới, ta nên chăm sóc mai vàng bằng cách lặt lá mai vào ngày 18 – 20, đồng thời ngưng tưới nước ngày hôm đó. Sau đó tưới phân NPK 5-0-2 hoặc Ure loãng (1 muỗng cà phê Ure/8 lít nước, 5 ngày tưới 1 lần). Nếu thấy mai có dấu hiệu nở sớm nên dùng vải đen trùm cây mai lại. Dùng kéo để tỉa bớt những lá non nếu thấy cây có biểu hiện ra nhiều lá. Đến khoảng 23/12 Âm lịch ta có thể gỡ màn che và để cây phát triển bình thường. Đến giai đoạn này không cần tỉa lá non nữa.